هولوکاست به کشتار دستهجمعی و نسلکشی نزدیک به شش میلیون نفر بخصوص یهودیان که بر پایه نژاد، مذهب و ملیت در طی جنگ جهانی دوم بدست آلمان نازی و از ۱۹۴۱ تا انتهای ۱۹۴۵ در اردوگاههای مرگ آلمان نازی، انجام شدهاست، اطلاق میشود.
واژه هولوکاست (به عبری: השואה, قربانی) اصطلاحی مذهبی و به معنای قربانی کردن یک حیوان نر طبق سنت یهودی است. اصل این واژه در یونانی ὁλόκαυστον بودهاست که واژهای است مرکب: ὅλος یعنی به تمامی، یکسر و καυστός یعنی سوزاندن.
علاوه بر یهودیان اروپایی (اشکنازی) که قربانیان اصلی هولوکاست بودند، گروههای دیگری از جمله اسلاوها، کولیها، معلولین، کمونیستها، سوسیالیستها و همجنسگرایان لایق زندگی تشخیص داده نمیشدند و اغلب مورد شکنجه و کشتار قرار میگرفتند. یکی از معمولترین روشها استفاده از اتاق گاز و در بعضی موارد تیرباران جمعی بودهاست سپس اجساد قربانیان سوزانده میشدند و خاکستر آنها دفن یا پراکنده میشد. انکارکنندگان هولوکاست وقوع این موارد را رد میکنند.
در اول نوامبر سال ۲۰۰۵، مجمع عمومی سازمان ملل متحد با صدور قعطنامهای که به پیشنهاد آمریکا و با رای موافق ۱۰۴ کشور تصویب شد، انکار هولوکاست را قابل پذیرش ندانست و بیست و هفتم ژانویه را برای یادبود قربانیان آن فاجعه، روز جهانی قربانیان هالوکاست نامگذاری کرد.
زیر سؤال بردن هولوکاست، در برخی کشورها مانند آلمان، فرانسه و اتریش، جرم محسوب میشود. دلیل تصویب چنین قوانینی، انکار واقعیتهای تاریخی و جلوگیری از یهودستیزی و سواستفاده طرفداران حزب نازی و نژادپرستان اعلام شدهاست.
انکار هولوکاست باوری است که اظهار میدارد نسلکشی یا آنچه که «همهسوزی جمعی گروههای مختلفی از مردم بخصوص یهودیان اشکنازی، همجنسگرایان و کولیها در طی جنگ جهانی دوم بدست آلمان نازی در اتاقهای گاز از ۱۹۴۱ تا انتهای ۱۹۴۵» خوانده میشود، اتفاق نیافتادهاست و یا بزرگ نمایی شده است. امروزه انکار هولوکاست را از مصادیق یهودیستیزی به شمار میآورند.
بسیاری از انکار کنندگان هولوکاست واژه انکار را برای معرفی دیدگاه خود مناسب نمی دانند و به جای آن از عبارت بازنگری هولوکاست یا بازنگری خواهی استفاده می کنند. برخی هم عبارت انکار هولوکاست را برای تفکیک دیدگاه سیاسی ردکننده از دیدگاه تاریخی بازنگری خواه، به کار می برند. از این رو انکار هولوکاست مفهومی سیاسی است. برخی از گروه های مسلمان هولوکاست را افسانه خوانده و آنرا بهانه صهیونیستها برای فریب اذهان عمومی در اشغال فلسطین معرفی می کنند.
باور عمومی در غرب این است که هولوکاست بر مبنای اظهارات نجات یافتگان آن وقایع، افسران سابق ارتش آلمان نازی، عکسها، دادگاهها، مدارک به جای مانده از اردوگاههای مرگ و وسایل مستقر در آنها از جمله کورههای آدم سوزی و اتاقهای گازی که در اردوگاههای مرگ هنوز به صورتی کاملاً دست نخورده باقی ماندهاند، استوار است. بر پایه این مدارک، روشهای قتلعام استفاده از اتاقهای گاز سیانور و در بعضی موارد تیرباران جمعی بودهاست و سپس اجساد قربانیان سوزانده میشدند و خاکستر آنها دفن یا پراکنده میشد.
برخی دلایل ادعا شده برای رد هولوکاست به این شرح است:
برخی پاکسازی نژادی یهودیان از طریق اخراج آنها به اردوگاههای کار اجباری را تایید میکنند، ولی ادعای وجود اتاقهای گاز را بیاعتبار میدانند.
مایکل سانتومارو، محقق آمریکایی و سردبیر انتشارات کستل هیل (Castle Hill) میگوید: "ما روی دادن وقایعی چون اخراج یهودیان و پاکسازی نژادی را تایید می کنیم و تصدیق می کنیم ... البته ما اذعان داریم که شمار زیادی بالغ بر صدها هزار یهودی در جبهه شرقی نبرد قتل عام شدند. اما برخی از این قربانیان مبارزان پارتیزانی بودند. ما در عین حال انکار نمی کنیم که زنان و کودکان و مردان بی گناه نیز در این جبهه قصابی شدند، اما در خصوص شمار نهایی کل قربانیان یهودی با مورخین متعارف اختلاف نظرهای عمده ای داریم."
یورگن گراف، مورخ و پژوهشگر سوئیسی اظهار میدارد: "در رابطه با وجود اتاق های گاز برای قتل عام یهودیان نیز ماجرا به همین نحو است، یعنی تمام داستان بر شهادت افراد مبتنی شده است. به طور کلی گزارش شاهدان عینی نسبت به مدارکی که از روش های علمی به دست آمده باشد، اعتبار بسیار کمتری دارد."
در بسیاری از کشورهای اروپایی انکار و یا اغراقشده خواندن هولوکاست به دلیل آنچه که «جلوگیری از انکار واقعیتهای تاریخی، یهودستیزی و سواستفاده طرفداران حزب نازی» مینامند، جرم تلقی میشود [۱]. در غرب انکار هولوکاست از مصادیق «ترویج نفرت قومی» شمرده شده و یک بحث تاریخی-دانشگاهی به شمار نمیآید. از آنجا که انکار هولوکاست در یک فضای انتزاعی آکادمیک صورت نمیگیرد، در زمره عقاید سیاسی نژادپرستانه قرار داده میشود که در ظاهر یک بحث تاریخی حقیقت جویانه ارایه میگردد. از این رو در اروپا و آمریکا به جای مراکز دانشگاهی در مراجع قضایی به آن رسیدگی میشود. از آنجا که انکار هولوکاست به مبارزه با مدارک و باورهای صلح جویانه و مدارا محور (فردگرایی که دموکراسی امروزی بر آن استوار است) روی دارد، به عنوان مصداق اندیشه «دیگری ستیزی» و ترویج «نژادپرستی» با تحریف تاریخ قلمداد میگردد.
در پی طرح سوال پیرامون مرگ شش میلیون نفر موسوم به هالوکاست در اردوگاههای مرگ آلمان نازی توسط رئیس جمهور ایران، کنفرانس هولوکاست تهران با شرکت ۶۷ پژوهشگر هولوکاست از جمله برخی یهودیان از کشورهای مختلف از تاریخ ۲۰ و ۲۱ آذرماه در تهران برگزار شد.[۸] [۹]